Best vreemd, eigenlijk. Voor het onderhoud van onze laan- en straatbomen hebben we meestal een hele batterij regels en richtlijnen liggen. We doen ons uiterste best om aan de zorgplicht te voldoen en de veiligheid van de openbare ruimte te waarborgen. Maar in diezelfde openbare ruimte liggen vaak óók groene zones met (veel) bomen, zoals bosplantsoenen en parken, misschien zelfs natuurgebieden. Als het gaat om regels en richtlijnen, komen al die boomrijke zones er soms toch wat bekaaid van af. Hoe komt dat? Is het in zulke zones misschien ingewikkelder om aan de zorgplicht te voldoen, juist omdat de bomen en struiken als één geheel moeten worden gezien en niet als individuele exemplaren te beheren zijn?

Dat laatste blijkt wel een punt te zijn. Aan de ene kant moeten bosplantsoenen en andere groene zones net zo goed veilig zijn als individuele laan- en straatbomen. Maar aan de andere kant zijn het vaak zó veel bomen en struiken bij elkaar dat de kosten hoog kunnen oplopen. Te hoog zelfs. Tenminste, als je die kosten afzet tegen datgene wat je ‘wint’. Inspanningen en kosten moeten wel reëel zijn ten opzichte van de vermindering van eventuele (breuk)risico’s. En hoe dieper je het bosplantsoen of het bos in gaat, hoe aanvaardbaarder het is dat er een keer een tak uitbreekt. Daar komt bij dat ingrepen zoals snoei of kap vaak ongewenst zijn als daarmee de ecologische functie van een boomrijke zone wordt aangetast.

Grenzen aan zorg

Kijken we hier eens met een juridisch oog naar, dan zien we hetzelfde spanningsveld. De zorgplicht staat voorop, je wordt als eigenaar of beheerder geacht voldoende zorg te besteden aan je bomen en de veiligheid te waarborgen. Maar er zijn grenzen aan ‘voldoende zorg’. Van een wandelaar in een bos of bosplantsoen mag verwacht worden dat hij, zeker als het hard waait, de overhangende takken een beetje in de gaten houdt. En als zo’n tak een keer uitbreekt, is dat niet vreemd. Vreemder is het om ál die bomen voortdurend te inspecteren en preventief te snoeien, niet alleen omdat dat in een boomrijke zone lastig is en zeer hoge kosten met zich meebrengt, maar ook omdat het haaks staat op de wens om de ecologische functie in stand te houden.

Praktisch en simpel

Een praktische uitwerking van dit vraagstuk is nodig, dat blijkt. Daarom heeft Bomenwacht Nederland nu een serie uitgangspunten opgesteld voor een optimale, maar realistische inspectie- en onderhoudscyclus in boomrijke zones. Daarbij is rekening gehouden met de gevaarzetting, oftewel de gebruiksintensiteit van de omgeving, en de kans op daadwerkelijke (letsel)schade. Het basisprincipe is simpel: hoe kleiner het risico, hoe minder inspanning er hoeft te worden verricht. Langs een doorgaande weg in de bebouwde kom is het bijvoorbeeld belangrijk om jaarlijks een inspectie uit te voeren en aansluitend de doorhangende en breukgevaarlijke takken te verwijderen. Maar in een afgelegen bosgebied is het logischer om het onderhoud achterwege te laten, zeker in de gedeelten waar bijna niemand komt.

Passend antwoord

Goed, dat zijn dan ook meteen de uitersten: een doorgaande weg in de bebouwde kom versus een nauwelijks toegankelijk stuk bos. Daartussenin ligt het ‘grijze gebied’. Hoe gaan we bijvoorbeeld om met inspecties en onderhoud in boomrijke zones langs provinciale wegen? Langs recreatieve fietspaden? Langs wandelpaden? Langs karrensporen…?

Wij denken voor elke situatie een passend antwoord te hebben, rekening houdend met alle relevante factoren. Een ‘standaard’ risicomodel blijkt daarbij een handig instrument te zijn. Als een tak of zelfs een hele boom op de weg kan vallen, is het risico hoog. Maar als die tak of boom nooit op de weg zal terechtkomen, mogen we uitgaan van een laag risico. Op die manier is het mogelijk een complete matrix te maken: bij elke gevaarzetting en risicoverwachting passen een bepaalde inspectiefrequentie en een aantal gerichte onderhoudsmaatregelen. Zo is het onderhoud optimaal, maar wél realistisch.

Heeft u zelf bosplantsoenen en/of andere groene zones in beheer, en kunt u wel wat hulp gebruiken bij het opstellen van een inspectie- en onderhoudsplan? Wij zijn u graag van dienst!