Veel bomen vertonen sinds een aantal jaren merkwaardige bastknobbels. Het onderzoek naar de oorzaak en gevolgen van deze knobbels is onder meer in handen van Wageningen Universiteit en Researchcentrum (WUR) en de Voedsel en Waren Autoriteit (voorheen: Plantenziektenkundige Dienst).

Uit dit onderzoek is inmiddels gebleken dat zich centraal in de bastknobbel een afgestorven cel bevindt. Rond deze cel heeft de boom weefsel gevormd. Het afsterven van de cel moet samenhangen met een (tot nu toe onbekende) externe factor.

Om de ontwikkelingen rond de bastknobbels te kunnen volgen, heeft Bomenwacht Nederland gedurende drie jaar een inventariserend onderzoek uitgevoerd bij circa 2.600 bomen op het terrein van de Universiteit Utrecht. Hier staan bomen in allerlei soorten en maten door elkaar. Uit de inventarisatie blijkt dat op een groot deel van de aanwezige boomsoorten bastknobbels voorkomen. De levensfase maakt daarbij niet uit, en ook de kwaliteit van de groeiplaats blijkt geen factor van betekenis te zijn.

Opvallend is dat in drie jaar tijd het aantal bomen met bastknobbels fors is toegenomen. Tijdens de nulmeting in 2008 werden bij 10 procent van de bomen bastknobbels waargenomen. In 2009 was dit percentage gestegen naar 22 procent en in 2010 naar 30 procent, dus bijna een derde van de bomen. Met name vleugelnoten en linden blijken erg gevoelig te zijn. Bij de vleugelnoten steeg het percentage aangetaste bomen naar 66 procent, bij de linden zelfs naar 76 procent.

Uit andere inventarisaties is gebleken dat het niet bij bastknobbels blijft. Op de buitenzijde van bomen zijn inmiddels ook andere afwijkingen aangetroffen die verband houden met celdeling en -strekking. De vraag is welke factor in onze openbare ruimte zó veel invloed kan hebben dat bomen ‘massaal’ bastafwijkingen gaan vertonen. Zolang het antwoord nog niet is gevonden, blijft fundamenteel en praktisch onderzoek nodig.

N.B. Dit artikel is mede tot stand gekomen dankzij de inhoudelijke bijdrage van Reindert van Braak.