De meeste gemeenten hebben een Bomenlijst, een lijst van bijzondere bomen waar de gemeente extra zuinig op is. De ene gemeente is wat actiever dan de ander in het up-to-date houden van die lijst. Bomenwacht ondersteunt gemeenten, zowel praktisch bij het bijhouden van de lijst, als bij het opstellen van beleid voor de bescherming van bijzondere bomen.

Inwoners actief betrekken

Bomenwacht Nederland begeleidt diverse gemeenten in het proces van opstellen en bijhouden van de Bomenlijst – vaak als onderdeel van een groter beleids- of beheertraject. Josien Hissink en Merlijn Boeles zijn bij meerdere van die projecten betrokken. Zoals in Bergen. Josien: “Je ziet bij gemeenten steeds meer aandacht voor bomen en de groene diensten die ze leveren. Dan zijn waardevolle bomen een mooi middel om je inwoners actief te betrekken en te interesseren voor groen en bomen.”

Particulier eigendom

Daarbij zijn veel (potentieel) waardevolle bomen particulier eigendom en vallen dus helemaal niet onder het beheer van de gemeente. De gemeente kan die bomen wel aanwijzen – en doet dat soms ook –  maar veel mooier is het als de eigenaar dat zelf doet. Bomenwacht heeft een online ‘viewer’ gemaakt, een digitale kaart in ArcGis waarop bewoners alle bomen kunnen bekijken én kandidaten voor de Bomenlijst kunnen aanwijzen. In gemeente Bergen bijvoorbeeld is de viewer gebruikt.

De criteria

Kandidaten voor de Bomenlijst moeten wel aan een aantal criteria voldoen. Zo kan gedacht worden aan een minimale leeftijd en een minimale toekomstverwachting. Maar ook meer subjectieve criteria, zoals: beeldbepalend, cultuurhistorisch, ecologisch of dendrologisch waardevol. Inwoners kunnen aangeven dat een boom markant is, maar zaken als leeftijd en technische staat zijn door een ondeskundige niet altijd goed in te schatten. Merlijn: “Na een eerste filtering gaan wij op pad, om te kijken of de bomen aan de criteria voldoen. Die controle wordt vaak zoveel mogelijk meegenomen in de reguliere inspectie, maar bij particuliere bomen heb je te maken met de eigenaar, die de inspecteur toegang moet geven tot zijn terrein. Daarna gaan gemeente en inspecteur om tafel om een voorlopige lijst op te stellen”.

Lang proces met veel communicatie

“Een vermelding op de Bomenlijst gaat gepaard met rechten en plichten. Rechten zijn bijvoorbeeld een gratis driejaarlijkse inspectie, inclusief advies, en/of een onderhoudsbudget van de gemeente. Maar voor een waardevolle boom gelden ook andere, strengere regels. Daarom is het belangrijk dat de eigenaar eventueel bezwaar kan maken tegen de aanwijzing. Een proces dat tijd kost en waar veel communicatie bij komt kijken”, vertelt Josien. “Maar de Bomenlijst is ook een kans om te communiceren over groene waarden of het gemeentelijk bomenbeleid. Uiteindelijk is de Bomenlijst een lijst om trots op te zijn! Er worden soms routes langs deze bomen uitgezet om ze nog meer onder de aandacht te brengen.”

Waardevolle bomen borgen in beleid

In aanloop naar de Omgevingswet zijn veel gemeenten, naast hun bomenbeleid, ook bezig met de regelgeving. Het opstellen van de Bomenlijst wordt ingezet om de vergunningsplicht op particuliere bomen terug te brengen tot enkel de bomen die op de lijst staan. Er zijn echter ook gemeenten die voorzien dat ze de lijst niet compleet en actueel kunnen houden. Zij behouden een kapvergunningsplicht voor alle bomen (vanaf een bepaalde stamdiameter of in bepaalde gebieden zoals vermeld op de Groene Kaart) en toetsen of een boom beschermwaardig is op het moment dat hij bij activiteiten ter sprake komt.