Het stedelijk gebied: gebouwen, wegen, fietspaden, verkeer, elke vierkante centimeter wordt benut. Te midden van deze drukte bepalen bomen het straatbeeld. Bomen die over het algemeen niet zomaar omvallen… maar hoe weten we dat zeker? Bij twijfels over de stabiliteit van een boom kan een stabiliteitsonderzoek, of simpeler gezegd een trekproef, inzicht verschaffen. Een type onderzoek dat Bomenwacht Nederland zich dit jaar eigen heeft gemaakt. Niet alleen door de aanschaf van beproefde apparatuur en een gedegen opleiding, maar ook door eigen innovaties die de inzetbaarheid van de trekinstallatie en de nauwkeurigheid van de meetgegevens ten goede komen.

In stedelijk gebied is het van groot belang dat bomen zo veilig mogelijk zijn, want hier kan een omvallende boom aanzienlijke schade veroorzaken. Om bij schade aansprakelijkheid te kunnen afwenden, laten boomeigenaren regelmatig hun bomen visueel beoordelen op veiligheidsaspecten. Maar ondergrondse defecten worden daarbij niet in kaart gebracht. Worden er symptomen waargenomen die kunnen duiden op een ondergrondse aantasting of een ent-onderstamprobleem, of zijn er dicht langs een boom graafwerkzaamheden uitgevoerd, dan kan dat reden zijn om vraagtekens te plaatsen bij de stabiliteit.

Trekkracht

Door middel van een trekproef kan de stabiliteit van een boom worden beoordeeld. Daarbij wordt om de stam een strop bevestigd die via lijnen en een trekkrachtmeter verbonden is met een lier. De lier draait de lijn langzaam op, waardoor er een zekere trekkracht op de boom wordt uitgeoefend. Het gaat om een percentage van de kracht die de wind daadwerkelijk op de boom zou kunnen uitoefenen.

Met meetapparatuur worden gegevens gemeten zoals de kanteling van de kluit, de elasticiteit van het hout en de trekkracht. De verkregen gegevens worden vervolgens via een communicatie-unit ingelezen in de (veld)computer, waar ze met speciale software kunnen worden geëxtrapoleerd. Dit extrapoleren geeft inzicht in hoe de boom in werkelijkheid zou reageren op oplopende windkrachten.

Innovaties

Bomenwacht Nederland heeft in de afgelopen periode het vizier gericht op de trekproef. Allereerst door de apparatuur en de benodigde meet- en analysesoftware aan te schaffen. Maar ook is een groep adviseurs door een externe deskundige opgeleid in zowel de theorie als de praktijk van het stabiliteitsonderzoek.

Op deze middelen en kennis is Bomenwacht vervolgens verder gaan bouwen met een geheel eigen inbreng. Meestal wordt een trekinstallatie ingebouwd in een auto of bestelbus. Het grote nadeel daarvan is dat de auto bij het uitoefenen van kracht op een boom letterlijk uit zijn vering wordt getrokken. Dat beïnvloedt de nauwkeurigheid van de meetgegevens en het stelt een limiet aan hoeveel kracht er kan worden uitgeoefend. Bomenwacht bedacht daar iets op en liet een aanhanger ombouwen tot trekinstallatie. Op de aanhanger zijn onder meer een lier, een gewicht en stelpoten gemonteerd. Het gewicht kan worden verschoven zodat het de perfecte positie heeft tijdens het uitvoeren van het stabiliteitsonderzoek, terwijl ook tijdens het transport de juiste gewichtsverdeling wordt bewerkstelligd. Samen met de stelpoten zorgt het gewicht ervoor dat er voldoende kracht kan worden opgebouwd, zelfs bij (zeer) grote bomen. Als de aanhanger ook nog eens aan de auto gekoppeld blijft, komt dat de stabiliteit van de trekinstallatie nog verder ten goede.

Nauwkeurigheid

Wat betreft de nauwkeurigheid van de resultaten, ook daarin zet Bomenwacht stappen. Een trekproef uitvoeren vergt planning, tijd en de inzet van deskundigen. Al met al een kostbare aangelegenheid. Waarom dan niet gaan voor zo nauwkeurig mogelijke resultaten? Dat kan door met grote zorgvuldigheid de parameters buiten te bepalen, zoals de boomhoogte, kroonomvang, trekrichting, afstand tot de boom, windbelasting, enzovoort. Maar in principe kun je niet al op de onderzoekslocatie uitspraken doen over de veiligheid van een boom. Het is noodzakelijk de omgevingsfactoren en de verkregen gegevens aan een diepgaande analyse te onderwerpen. Ook in deze analysefase is het van belang de gegevens zo exact mogelijk in te voeren in de software. Alleen zo kan er uiteindelijk een goed onderbouwd advies worden verstrekt over de toekomst van de boom.

Voor de stad… en daarbuiten

De trekinstallatie van Bomenwacht kan onder meer worden ingezet in het buitengebied, bijvoorbeeld op waterkeringen. Hier hebben bomen vaak meer ruimte om zich te ontwikkelen tot imposante exemplaren. De stevige trekopstelling biedt partij aan deze ‘groene reuzen’.

Maar ook voor de bomenbeheerder in het stedelijk gebied zijn de ontwikkelingen bij Bomenwacht goed nieuws. Het luistert nauw met de veiligheid van stadsbomen. Worden bovengrondse gebreken al goed ondervangen bij veiligheidscontroles, de lastiger te signaleren ondergrondse problemen kan Bomenwacht nu ook in kaart brengen met haar stabiliteitsonderzoek. Het einddoel: het verstrekken van een helder advies, waarmee de veiligheid van de omgeving gewaarborgd is. In de bebouwde omgeving kan dit letterlijk van levensbelang zijn.

N.B. Dit artikel is mede tot stand gekomen dankzij de inhoudelijke bijdrage van Reindert van Braak.