Essentaksterfte was in het buitenland al langer bekend, inmiddels is de ziekte ook op diverse plaatsen in Nederland aangetroffen. Vooral de gewone es (Fraxinus excelsior) en de smalbladige es (Fraxinus angustifolia) worden aangetast. Veroorzaker is een schimmelsoort (Chalara fraxinea). Het lijkt hier te gaan om een genetisch veranderde schimmel, die normaal gesproken als saprofyt bekend staat maar zich nu parasitair gedraagt. Ook de plaats van afbraak is veranderd: de schimmel groeit niet meer alleen op het blad, maar dringt nu ook via het blad de twijgen binnen.

Bij aangetaste bomen ontstaan aan de basis van de twijgen afgestorven zones met een (oranje)bruine kleur. Door het wegvallen van de sapstroom krijgen de boomdelen boven de aantasting te kampen met bladverdroging, twijg- en taksterfte. Bomen met een beperkte stamdiameter kunnen zelfs geheel afsterven. Bij oudere bomen kan hergroei optreden, wat leidt tot een ‘bezemachtig’ kroonbeeld (door de dynamiek van afsterven en weer uitlopen).

Opvallend is dat de ziekte vooral wordt aangetroffen bij kwekerijen en bij landschappelijke beplantingen met jonge bomen of essenhakhout. Hier is vaak sprake van lichtconcurrentie, waardoor de bomen ‘geforceerd’ opgroeien. Kennelijk heeft dit invloed op de vatbaarheid voor de ziekte.

Ook oudere essen worden aangetast. Binnen een rij staan tussen aangetaste bomen soms gezonde bomen, wat duidt op verschillen in vatbaarheid. Mogelijk speelt de genetische achtergrond van de bomen hierbij een rol.

De vraag die zich steeds weer opdringt, is waarom bomen opeens zo massaal worden aangetast door verschillende ziekten. Essen krijgen te kampen met essentaksterfte, kastanjebomen met de kastanjebloedingsziekte, platanen met Massaria… Blijkbaar zijn er algemene (omgevings)factoren die niet alleen essen, maar ook andere boomsoorten in onbalans brengen en (dus) vatbaar maken voor ziekten.