De Omgevingswet bundelt en moderniseert in 1 wet alle wetten voor de fysieke leefomgeving. Vanaf 2021 treedt de Wet in werking! Met verschillende artikelen bereiden we u voor. Want hoe zat het ook al weer? In de Omgevingsvisie leg je vast wat je wilt doen en bereiken. In de Omgevingsprogramma’s werk je uit hoe en met welke richtlijnen je dit gaat doen. De regels, met de juridische grondslag, leg je vast in het Omgevingsplan. Deze editie komt het Omgevingsprogramma aan bod. ________________________________________________________________________________

Alle Nederlandse overheden (rijk, provincies, waterschappen, gemeenten) zijn onder de Omgevingswet verplicht om een integrale Omgevingsvisie op te stellen. Daarin moeten alle relevante visies en ambities met hun doelstellingen voor de fysieke leefomgeving worden vastgelegd. Hoe gaat een gemeente haar doelstellingen vervolgens bereiken? Daar zijn allerlei maatregelen voor nodig, en acties die in gang gezet moeten worden. Dit is het beleid met uitwerkingen, dat de gemeente de komende jaren zal voeren. De uitwerking van het beleid voor de ontwikkeling, het gebruik, het beheer, de bescherming en het behoud van de fysieke leefomgeving kan de gemeente vastleggen in een Omgevingsprogramma.

Een Omgevingsprogramma wordt meestal opgesteld voor een specifiek thema (wegen, water, groen, bomen) of een gebied (centrum, bedrijventerreinen, buitengebied) maar kan ook bijvoorbeeld een integraal dorpsontwikkelingsplan zijn, waarin specifiek voor 1 gebied alle thema’s en ambities zijn vastgelegd die bijdragen aan de leefbaarheid. Een bestuursorgaan kan één of meerdere Omgevingsprogramma’s opstellen. Zo kan een Omgevingsprogramma Bomen worden opgesteld waarin de doelstellingen voor gemeentelijke bomen uit de omgevingsvisie, zoals kwaliteitsverbetering, structuurversterking en gedifferentieerde boombescherming, verder worden uitgewerkt.

In haar Omgevingsprogramma Bomen kan de gemeente richtlijnen opnemen waarmee zij wil werken binnen haar eigen organisatie en processen. Het Omgevingsprogramma geeft antwoord op vragen als: Welke (beschermde) positie hebben bomen in projecten in de openbare ruimte? Hoe wordt omgegaan met door inwoners ervaren overlast door bomen? Wat zijn je prioriteiten en kaders bij het dagelijkse beheer? En, wat is het afwegingskader bij de overweging om bomen al dan niet te kappen?

Naast het opnemen van richtlijnen kan de gemeente in het Omgevingsprogramma gerichte projecten aanwijzen die nodig zijn om bepaalde omgevingswaarden te behalen dan wel niet te overschrijden zoals vastgelegd in de Omgevingsvisie. Bijvoorbeeld een project om binnen 5 jaar een bepaald aantal risicobomen te vervangen door veilige bomen, die duurzaam passen in het gewenste omgevingsbeeld.

Verplichte thema’s

Voor een aantal thema’s, vastgelegd in Europese richtlijnen, geldt dat een programma verplicht is. Het gaat dan bijvoorbeeld om omgevingsgeluid, Natura 2000 en grondwater en oppervlaktewater. Voor omgevingswaarden die Europees of nationaal zijn vastgelegd en waar sprake is van een (dreigende) overschrijding, geldt een verplichte Programmatische aanpak, zodat de omgevingswaarde gehandhaafd blijft. Dit is bijvoorbeeld het geval met stikstof.

Geen bezwaar en beroep, wel inspraak

Het Omgevingsprogramma heeft, net als de Omgevingsvisie, een zelfbindend karakter voor het vaststellende bestuursorgaan (zoals de gemeenteraad). Dit betekent dat het programma na vaststelling ook zodanig uitgevoerd en gehandhaafd moet worden. Dit is momenteel niet anders met gemeentelijke beleidsplannen. Door dit zelfbindende karakter is er bij vaststelling van een Omgevingsprogramma ook geen mogelijkheid voor bezwaar en beroep. Wel is het proces van inspraak en voorbereiding van vaststelling, zoals voorgeschreven in afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht, verplicht. Via deze inspraakprocedure en voorbereidingsfase kunnen inwoners en andere belanghebbenden hun mening geven over de richtlijnen en projecten in het Omgevingsprogramma. Je kunt zeggen dat er vanuit een andere invalshoek wordt getoetst of de gemeente zich met haar beheer wel voldoende gaat inzetten om haar doelstellingen voor bomen te halen en behouden. Uiteindelijk kan de gemeente zelf besluiten of ze deze meningen wel of niet meeneemt.

Het Omgevingsplan

Het Omgevingsprogramma vormt bijvoorbeeld voor bomen, het beleidsmatige kader voor het vaststellen of wijzigen van het Omgevingsplan. Het Omgevingsplan is vergelijkbaar met de huidige bestemmingsplannen en verordeningen. Het Omgevingsplan bevat de regels die uit het Omgevingsprogramma voortkomen en deze gelden voor alle bewoners en gebruikers van de fysieke leefomgeving. Hierover schrijven we meer in het volgende artikel van deze reeks.