Beheerknelpunten bij bomen: bij een boominspectie zie je ze snel genoeg, al worden ze niet of deels geregistreerd. Maar ze blijken ook te voorspellen vanuit de BGT (Basisregistratie Grootschalige Topografie), een gedetailleerde digitale kaart van Nederland waarop heel nauwkeurig de inrichting van de fysieke omgeving is vastgelegd. De afstanden van bomen tot dit soort andere ‘assets’, zoals gebouwen, wegen, waterlopen, bomen en groen, kabels en leidingen, geeft een aardige indicatie van de problemen die zich kunnen voordoen. “En het mooie is”, zegt projectleider Ronald van den Brink: “die data ís er gewoon al!” Voor de gemeente Nissewaard deed Bomenwacht Nederland voor het eerst een BGT-analyse van het bomenbestand.

Stadsbomen hebben vaak een beperkte groeiplaats. Bij een boom die te weinig voeding krijgt stagneert de groei; een boom die te dicht op de bestrating staat veroorzaakt wortelopdruk; bij een boom die te dicht op de bebouwing staat groeien takken tegen de gevel. Het zijn beheerknelpunten die ontstaan als bomen te weinig ruimte hebben, onder of boven de grond. En die kun je heel aardig voorspellen vanuit de BGT. “Met een BGT-analyse haal je uit de data hoe dicht de boom staat bij verharding, bij water, bij gebouwen, of er kabels en leidingen door de kluit lopen. Die afstanden geven een goede indicatie van de beheerknelpunten ”, zegt Ronald. “Buiten hoeven we dat alleen nog maar steekproefsgewijs te verifiëren. In de praktijk zien we dat we met zo’n analyse 70 – 90% van de knelpunten vangen.”

Vervangingsopgave in beeld

Dat is nuttige informatie voor gemeenten die in de kwaliteit van hun bomenbestand willen investeren. Een BGT-analyse geeft op gemeenteniveau goed inzicht in de kansen en knelpunten. Je kunt als gemeente zo heel mooi je vervangingsopgave in beeld brengen”, vertelt Ronald. “Per locatie kun je een soort SWOT-analyse doen: gaan we hier groeiplaatsen verbeteren? Gaan we hier bijvoorbeeld de inrichting aanpassen, met minder bestrating en open groen? Of heeft dat weinig zin en is het beter om nieuwe bomen aan te planten, maar dan de juiste soort, op de juiste plek en met vanaf het begin een goede groeiplaatsinrichting?”

Data-gedreven

Het grote voordeel van een BGT-analyse is dat je in één keer een heel gemeentelijk bomenbestand kunt analyseren. Ronald: “Nieuw van deze manier is dat het data-gedreven is. En die data bestaat al gewoon – de BGT is bij de meeste gemeenten goed op orde. ”

“Dat dit zo nieuw is, ligt niet aan de data”, zegt Ronald. “De BGT bestaat al jaren, en een goede data-analist kan prima zo’n analyse draaien. Maar dan moet een boombeheerder hem wel die vragen stellen!”

Investeren vanuit klimaatdiensten

In een aantal gemeenten voert Bomenwacht nu (nazomer 2022) een BGT-analyse uit. De interesse is groot. Deze dienst past bij de trend waarbij bomenbeheer steeds meer onderdeel wordt van ‘assetmanagement’. Daarbij hebben ook alle gemeenten een vergroeningsopgave en willen vanuit klimaatdiensten investeren in de kwaliteit van hun bomen. Dat is de insteek van het Bomenwachtprogramma ‘Groene Motor’, dat tot doel heeft om de groene diensten van een bomenbestand in beeld te brengen en te optimaliseren.

De BGT-analyse is een heel bruikbare en concrete tool voor dit programma. Bomen dragen meer bij aan groene diensten naarmate ze groter worden, daarom is het belangrijk dat ze goede groeiplaatsen hebben waarin ze gezond oud kunnen worden. En precies in die groeiplaatsen geeft de BGT-analyse inzicht. “In de toekomst willen we beide diensten dan ook gaan integreren”, zegt Ronald. Hierdoor krijg je een de lange termijn opgave in beeld. Wat moet ik met welke bomen waar en wanneer doen? Waar liggen de kansen voor de klimaatopgaven om stedelijk gebied te vergroenen?

Maar of je nu redeneert vanuit groene baten of beheerkosten, altijd geldt het uitgangspunt: de juiste boom op de juiste plaats, dat levert het meeste op. En dat is precies waar een BGT-analyse inzicht in kan geven.