In een eerder artikel heeft u kunnen lezen hoe Bomenwacht Nederland via een ‘adoptieplan’ de zorg voor een bijzondere beukengroep op zich heeft genomen. En hoe juist deze groep bijdraagt aan het schilderachtige karakter van Park Zypendaal, één van de parken aan de noordrand van Arnhem. Samen met de beheerders van de gemeente Arnhem vinden we dat de beukengroep nog ‘vele jaren in gezondheid’ verdient. Wij willen u nu iets meer vertellen over de bomen zelf en over de voortgang van het adoptieplan. Want de situatie bij de bomen vraagt wél om daden – en daar is een flinke start mee gemaakt. Je zou kunnen zeggen: ‘de beuk erin’ nu het zin heeft!

De geadopteerde beuken zijn volgens het beheersysteem van de gemeente Arnhem geplant rond het jaar 1900. Het gaat om vijf forse bomen waarvan de kronen gedurende de tijd samen zijn opgegroeid. Feitelijk is het nu één grote kroon op vijf stammen met stamdiameters variërend van 46 tot 152 centimeter. Door de jaren heen hebben de bomen dezelfde standplaats gedeeld, dezelfde weersomstandigheden meegemaakt en zijn ze ondergronds waarschijnlijk helemaal met elkaar vergroeid. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat ze gemeenschappelijke kenmerken hebben, zoals een kroonrand met verkrampt ontwikkelde twijgen oftewel ‘kraaienpootjes’. Verder vormen meerdere bomen dik dood hout in de kroon en zijn oude maaischades zichtbaar op de oppervlakkige beworteling. Een uitzondering op het ‘groepsgedrag’ is de aanwezigheid van een kleine dikrandtonderzwam op één van de vijf stamvoeten.

Groeistagnatie

Wat het adoptieplan betreft is er al behoorlijk wat gebeurd. Zo hebben wij eerst de kenmerken van de bomen vastgelegd tijdens een kwaliteitsbeoordeling. Volgens een vaste systematiek hebben we daarbij de conditie, veiligheid en beheerbaarheid van de bomen in kaart gebracht. Duidelijk is dat de conditie bij (slechts) één van de vijf bomen voldoende te noemen is, deze boom laat nog een redelijke groei zien. Van de andere vier exemplaren is de conditie als onvoldoende beoordeeld. De groei van deze bomen stagneert, en daardoor is ook de beheerbaarheid verminderd. Juist omdat het zo’n imposante bomengroep is, vinden wij mét de gemeente Arnhem dat het de hoogste tijd is om verdere groeistagnatie tegen te gaan.

Tanend bodemleven

Als soort hebben beuken een stabiele basis nodig met voldoende kwaliteit en rust. Juist dat ontbreekt nu. De bomengroep heeft een behoorlijke aantrekkingskracht, waardoor onder de bomen veel wordt gerecreëerd. Ook vindt ‘esthetisch zorgvuldig’ beheer plaats, oftewel: de bladeren onder de bomen worden stelselmatig opgeruimd met zwaar materieel. Tijdens ons ondergronds onderzoek is gebleken dat daardoor de toplaag van de bodem verdicht is geraakt en de veerkracht van de bodem is verdwenen. Er mag dan zuurstofrijke zandgrond aanwezig zijn, de schrale grond kent een tanend bodemleven. In de grond zijn weinig mycorrhiza’s aanwezig, ‘goede’ schimmels die de wortels helpen bij het opnemen van voedingsstoffen. Een beperkt bodemleven leidt dan ook tot beperkte mogelijkheden om voeding te leveren. Daar komt bij dat het grondwater zich op grote diepte bevindt, de boomwortels kunnen daar niet zomaar bij.

Ondervoedingsverschijnselen

Duidelijk is dat de bomen dringend behoefte hebben aan voeding en vocht. Het gehalte aan organische stof, dat toereikend moet zijn om vocht te binden en voeding te leveren, is tot een minimum gedaald. Onze adoptiebomen vertonen dus ‘ondervoedingsverschijnselen’. Alleen een structurele verandering in het beheer kan ervoor zorgen dat er meer organische stof in de bodem komt, dat de bodemverdichting wordt opgeheven en dat het schimmelleven weer op gang komt. Maar hoe maak je die verandering in het beheer concreet?

Voedingscyclus

Eerst is rond de kroonprojectie van de beukengroep een hekwerk geplaatst van gekloofd kastanjehout. Dit oogt heel natuurlijk en gaat de bodemverdichting tegen. Er kan immers geen materieel meer bij de stamvoeten komen, ook zullen recreanten niet zo snel over het hek klimmen. Verder zal rond de stamvoeten de toplaag van de bodem iets worden losgemaakt. Op deze toplaag wordt komend najaar een strooisellaag met levende schimmels aangebracht. Voor een goede aansluiting bij de bomen en hun leefomstandigheden wordt die strooisellaag onttrokken aan… een beukenbos uit het park zelf. Na deze ‘kickstart’ zal de voedingscyclus zich moeten herstellen.

Gunstig effect…?

Voor de beheerders én voor onszelf is het spannend hoe de bomen zullen reageren. Tijdens de monitoringsperiode die vanaf het najaar van start gaat, is de centrale vraag: zien we bij de beukengroep een verbetering? Heeft het adoptieplan daadwerkelijk een gunstig effect? Wij houden u in elk geval op de hoogte van onze ‘ontwikkelingshulp’ aan deze ondervoede bomen. En bent u toevallig in Park Zypendaal, dan moet u zéker een bezoekje brengen aan de bomengroep en ook het pas geplaatste informatiepaneel even lezen. Want interessant zijn ze, deze imposante ‘rode broeders’!

N.B. Dit artikel is mede tot stand gekomen dankzij de inhoudelijke bijdrage van Reindert van Braak.