‘Alle verandering is geen verbetering’, zegt men. Dat stemt tot nadenken. Blikken we terug op de afgelopen decennia, dan zien we dat er nogal wat gaande is in de bomenwereld. Een veranderende functie van bomen in de samenleving, een nieuwe rol voor de bomenbeheerder, steeds hogere eisen en verwachtingen… met daartegenover de noodzaak om ieder dubbeltje drie keer om te draaien, we kampen immers met de naweeën van een economische crisis. De kwaliteit van het openbaar groen, van onze bomen, staat inmiddels behoorlijk onder druk. Toch hóeft het niet mis te gaan, zo laten recente initiatieven zien.

De afgelopen tientallen jaren hebben we een flinke omslag gezien, van de boom als ‘decoratief groen’ naar de boom als een object met ‘waarden’. Kijken we naar het stedelijk gebied, dan was er voorheen nog voldoende ruimte voor bomen, zowel boven- als ondergronds. Het groen werd vooral gezien als ‘gezellige aankleding’ van de stad. Tegenwoordig is er beduidend minder ruimte beschikbaar, maar wordt er wél veel meer nadruk gelegd op de (zakelijke) betekenis van bomen. Welke economische, ecologische en klimatologische functie vervullen ze? Hoe dragen ze bij aan het imago van de stad?

Teamspeler

De invloed van deze ontwikkeling op de bomenbeheerder is groot. Denken we aan de beheerder van vroeger, dan zien we een specialist die tot in detail bekend was met zijn werkgebied. Hij bezocht en beoordeelde de bomen, nam zijn eigen beslissingen en voerde – als het even kon – de benodigde maatregelen ook nog eens zelf uit. Een echte solist dus. Tegenwoordig zijn de belangen rond bomen een stuk groter en hebben meer partijen invloed op de te nemen beslissingen. Van mondige burgers tot politici, van stadsontwikkeling tot belangenorganisaties… en dat stelt uiteraard nieuwe eisen aan de bomenbeheerder. Anno 2015 is hij een multidisciplinaire teamspeler en regisseur die bekend moet zijn met beleid, processen, databeheer en vooral: communicatie. In de praktijk blijkt meer dan de helft van zijn tijd op te gaan aan het communiceren over ‘zijn’ bomen.

Vergrootglas

Hoewel de belangen rond bomen vroeger minder groot waren, was er wel voldoende financiële ruimte voor het openbaar groen. En het besteedbare budget fluctueerde nauwelijks. Inmiddels heeft de economische crisis toegeslagen, anno 2015 wordt elke voorgenomen uitgave onder een vergrootglas gelegd. Bestedingen moeten steeds vaker en steeds grondiger worden verantwoord. Daar staat tegenover dat de verwachtingen ten aanzien van bomen onverminderd hoog zijn. Denk maar aan de boomveiligheid – we leggen de lat buitengewoon hoog omdat we geen enkel risico willen lopen. Financiële schade proberen we te voorkomen, imagoschade zelfs uit alle macht. Een veel gehoorde mantra is ‘meer doen met minder’… maar hóe dan?

Baken

Verandering is er niet alleen op het financiële vlak, maar ook op het gebied van kennis. We zagen al dat de beheerder zijn omgeving en zijn bomen kende als geen ander. Vaak bleef hij lang bij zijn gemeente werkzaam, als het even kon tot aan zijn pensioen. Hij was een ‘baken van kennis’… en dat komt nu meer dan ooit onder druk te staan. Het ambtenarenapparaat krimpt, kennis en ervaring vloeien weg, overal vindt schaalvergroting plaats en innovaties volgen elkaar snel op. Feitelijk zien we een verschuiving van micro- naar macrokennis. De moderne beheerder wordt geacht het volledige overzicht te hebben, multidisciplinair bezig te zijn en bij zijn beslissingen rekening te houden met een scala aan belangen. De vereiste competenties zijn duidelijk heel anders dan voorheen.

Samen sterk

Veel veranderingen, veel spanningen dus. Spanningen die de kwaliteit van het openbaar groen onder druk zetten. En toch… zijn in de groene sector ontwikkelingen te bespeuren die het tij kunnen keren. Ontwikkelingen die laten zien dat we de vele bedreigingen kunnen omzetten in kansen. Het hóeft niet mis te gaan – zo lang we mét elkaar de schouders eronder zetten. Een goed voorbeeld hiervan is de oprichting van het Norminstituut Bomen, enkele jaren geleden. Onder het motto ‘samen sterk voor een betere kwaliteitszorg rond bomen in de openbare ruimte’ heeft dit instituut inmiddels een omvangrijk draagvlak gecreëerd. Door een brede samenwerking met de vakwereld is er aansluiting met opdrachtgevers, opdrachtnemers én met de landelijke opleidingen. Het instituut waarborgt zijn onafhankelijke positie door boven de partijen te blijven staan. Met het Handboek Bomen, de rekentool Boommonitor Online, de Resultaatsmeter en een serie Bomenposters is het Norminstituut Bomen erin geslaagd algemeen toepasbare normen te ontwikkelen voor de branche.

Procesbeheersing

Ook Bomenwacht Nederland meent een belangrijke bijdrage te kunnen leveren aan het creëren van nieuwe kansen voor het openbaar groen. Ons programma Strategisch Bomenbeheer® brengt alle voorkomende werkzaamheden rond bomen – van strategie tot uitvoering – in beeld. Ketenregie en procesbeheersing zijn daarin de sleutelwoorden. De mantra ‘meer doen met minder’, oftewel ‘meer resultaat met minder beheerkosten’, valt te realiseren door op alle niveaus van de organisatie verbindingen aan te brengen. Zo verkrijgen de betrokken partijen inzicht in de processen die nodig zijn om de kwaliteit van het bomenbestand op peil te houden en – waar nodig – te verbeteren.

U ziet het: het hóeft niet mis te gaan, we moeten alleen wél de handen ineenslaan. Onze bomen zijn het immers waard!