De keuze om een boom te kappen, is bij de ene boom gemakkelijker te maken dan bij de andere. Stel, de boom is meer dan 100 jaar oud en voegt met zijn fraaie uiterlijk iets wezenlijks toe aan zijn omgeving. Zo’n monumentaal exemplaar vinden we bijvoorbeeld in Goes. Aan de Van de Spiegelstraat, voor de villa van de muziekschool, staat een bruine beuk met een kroondiameter van maar liefst 20 meter. Elk jaar komt de boom weer mooi in blad, maar… dat is slechts schijn. Door toedoen van de dikrandtonderzwam staat hij namelijk op instorten. De vraag is nu: hoe lang wil je zulke oude bomen nog handhaven? En moet je ze dan ook echt ‘vertroetelen’, ondanks dat het einde in zicht is?

De gemeente Goes besloot zo’n 15 jaar geleden al dat het tijd was om de beuk te kappen. De aftakeling als gevolg van de zwamaantasting was toen al goed zichtbaar, en onderzoek had uitgewezen dat de boom inmiddels een gevaar vormde voor zijn omgeving. Kritische inwoners van Goes kwamen echter in actie. De gemeente besloot toen een nieuw onderzoek te laten uitvoeren, vooral om de toekomstmogelijkheden helder te krijgen. De conclusie luidde dat de levensduur van de boom nog enige tijd verlengd kon worden door diverse maatregelen te treffen. Denk aan het snoeien van de zware takken, het aanbrengen van stormankers en het verrijken van de grond met compost.

Karakter

In 2011 werd Bomenwacht Nederland voor het eerst bij de beuk geroepen. Boomtechnisch onderzoeker Reindert van Braak weet nog goed wat hij aantrof: “Een imposante oude boom met karakter, een boom die werkelijk iets toevoegt aan deze historische locatie. Maar tegelijkertijd een boom die steeds breukgevaarlijker wordt. Aanvankelijk richtten we ons vooral op de omvang van de holte in de stam, ontstaan door de zwamaantasting. Maar in de jaren daarna bleek uit onze vervolgonderzoeken dat er méér aan de hand is. De zwam heeft langzaam maar zeker de aanzetten van de gesteltakken verzwakt, we hebben dus te maken met een takbreukrisico. Daar komt bij dat we sinds kort een segmentering zien van de stam. Dit is een gevolg van de inwendige aantasting en de manier waarop de boom daar met plaatselijke reactiegroei op reageert. Door die segmentering kunnen er stamscheuren ontstaan en kan de boom uiteindelijk onder zijn eigen gewicht bezwijken. Het is nu aan de gemeente om te bepalen of dat een aanvaardbaar risico is.”

Prioriteit

De gemeente Goes denkt hier natuurlijk goed over na. Jaren geleden heeft zij al een hekwerk rond de boom geplaatst om voorbijgangers op afstand te houden. Uitgangspunt is dat de beuk zo lang mogelijk behouden blijft, met inachtneming van de veiligheid, maar het kan uiteraard niet zo zijn dat de beheerkosten de pan uit rijzen. De beuk is immers niet de enige monumentale boom in de gemeente die aandacht verdient. Zo staan er op de begraafplaatsen fraaie exemplaren van wel 150 of zelfs 200 jaar oud. Al deze ‘veteranen’ staan op de gemeentelijke lijst van monumentale en waardevolle bomen. De beschermde status van de bomen is op deze manier gewaarborgd en binnen het beheer en onderhoud krijgen ze de hoogste prioriteit.

Strijd

Reindert van Braak, zelf kenner van veterane bomen, is vooral geboeid door de kenmerkende aftakelingsprocessen. “Bij de beuk voor de muziekschool zien we dat de aftakeling vrij langzaam gaat. Dat komt doordat de boom als het ware de strijd aangaat met zijn belager, de dikrandtonderzwam. Het mooie is dat de boom nog in een redelijke conditie verkeert. Daardoor heeft hij voldoende groeikracht om nieuw hout aan te maken, in een poging om de inwendige uitholling vóór te blijven. Ook is het hout zo dicht van structuur dat de opmars van de zwam maar langzaam gaat. De beheer- en onderhoudsmaatregelen die wij adviseren, zijn vooral bedoeld om de boom nog een beetje te helpen. Ooit zal hij verdwijnen, dat staat vast, maar voorlopig kunnen we nog even dóór. Op deze historische locatie willen we dat ook graag. Soms lijkt het wel alsof er in de moderne tijd nauwelijks plaats is voor onvolkomenheden, maar juist een aftakelende boom laat zien hoe de natuur werkt, hoe het léven werkt. Dat is best een inspanning waard.”