Hoe je het ook wendt of keert, essentaksterfte kost de gemeente geld. Als je aangetaste bomen volgens de gangbare richtlijnen beoordeelt en beheert, leidt dat niet meteen tot onveilige situaties, maar het is ook geen kosteneffectieve oplossing. Vroeg of laat ga je achter de feiten aanlopen, ook qua budget. Kampen neemt het heft in eigen hand met een plan van aanpak voor doelgericht beheer van essen. Daarmee weet de gemeente waar ze aan toe is en kan ze het beheerbudget zo efficiënt mogelijk inzetten.

Er is de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan naar essentaksterfte, een agressieve schimmelziekte die sinds een aantal jaar veelvuldig in Nederland voorkomt. “We weten inmiddels dat 90% van alle essen aangetast wordt en de kans is heel groot dat aangetaste bomen afsterven.”, vertelt collega Sibren Pierik. ”Ook kunnen we veel beter een gerichte prognose maken van de levensverwachting van een aangetaste boom én weten we wat er aan extra beheer nodig is om de boom veilig te houden. Met die kennis kunnen gemeenten gerichter en pro-actiever omgaan met essentaksterfte, en zo hun beheerbudget een stuk effectiever inzetten.”

Uitsterfbeleid

Dat gebeurt nog niet altijd, vertelt Sibren. “Aangetaste essen worden vaak volgens het essentaksterfte protocol geïnventariseerd. Je monitort dan als het ware een uitsterfbeleid, waarbij de kroon steeds verder uitdunt en bomen langzamerhand afsterven. Tijdens dat proces worden ze uiteraard actief beheerd zodat ze veilig blijven, met een jaarlijkse inspectie en extra snoeirondes als dat nodig is. Dit zijn forse investeringen in bomen waarvan je weet dat deze binnen afzienbare tijd gaan uitvallen. Ook heb je weinig controle over het budget, omdat je beheert als het nodig is en dus altijd achter de feiten aanloopt. Kan dat geld niet beter worden ingezet?”

Actief beheer

Dat vroeg ook de gemeente Kampen zich af, waar veel essen staan. Afgelopen twee jaar was er een vertraging in de mate van aantasting bij de essen waargenomen, vermoedelijk door droogte. Beheergeld bleef beschikbaar, omdat er minder ingrepen nodig waren. Samen met Bomenwacht Nederland heeft de gemeente uitgezocht hoe ze dat geld het beste kunnen besteden. “Kampen heeft gekozen voor actief beheer”, vertelt Sibren. “We hebben een inspectiemethodiek toegepast speciaal voor essen. Op basis van onderzoek of ervaringscijfers weten we bijvoorbeeld dat bomen die voor meer dan 50% zijn aangetast daar niet meer overheen groeien. Kampen heeft daarom als standaard gesteld dat die aangetaste bomen in clusters actief worden vervangen.”

Sibren: “Er is een ‘aangetast inspectiemethodiek’ op basis van het ETS protocol ontwikkeld door Bomenwacht. Deze is gedeeld met de gemeentelijke boombeheerders, zodat zij het beheer en de inspectie de komende jaren zelf kunnen overpakken vanuit hun eigen beheersysteem. We hebben hen geholpen bij het maken van een werkpakket voor de aannemer én begeleid bij de uitvoering. Nu kan de gemeente de komende jaren zelf praktisch aan het werk.”

De voordelen? Je hebt eenmalig te maken met hoge beheerkosten, maar je weet wél waar je aan toe bent. Actief beheer maakt dat je het (extra) beheergeld goed kunt uitsmeren over een aantal jaren. Ook maakt deze werkwijze het makkelijker om extra beheerbudget aan te vragen: je kunt het namelijk goed onderbouwen. Sibren: “Wat je zo doet is het beheersen van je beheerkosten.”