Bomen zijn de groene motor waarop ecosysteemdiensten draaien. Ze leggen CO2 vast, nemen fijnstof op en zorgen dat het riool niet overbelast wordt bij extreme neerslag. Ook gemeenten raken daar steeds meer van doordrongen. Maar nu de praktijk: hoe krijgt u als gemeente inzicht in hoe uw bomenbestand – de groene motor – presteert? En hoe kunt u deze beter laten draaien? Wat moet u daarvoor doen, wat kost dat en wat levert dat op? In de pilot ‘Groene Motor’ gaat Bomenwacht daar, samen met 5 pilotgemeenten, concrete tools voor ontwikkelen.

Kennis bij elkaar brengen

“Er is de afgelopen jaren veel kennis ontwikkeld over de groene baten van bomen en hoe deze berekend worden”, vertelt Ronald van den Brink, initiator van de pilot Groene Motor. “Daaruit weten we ook dat een boom pas écht serieus bijdraagt als hij een bepaalde omvang heeft. Vanuit groene diensten beredeneerd, wil je dus bomen die gezond groot en oud kunnen worden. Stadsbomen staan vaak in beperkte groeiplaatsen. De groei stagneert en zo’n boom draagt niet bij wat hij zou kúnnen bijdragen. Tegelijk weten we steeds beter hoe we in stedelijk gebied goede groeiplaatsen kunnen inrichten. Liefst in het groen, maar de laatste 20 jaar hebben we ook steeds meer ervaring opgedaan met het creëren van goede groeiplaatsen onder de bestrating, bijvoorbeeld met krattenconstructies of boombunkers. Met de pilot Groene Motor brengen we die kennis bij elkaar, om inzicht te geven in hoe een bomenbestand presteert en wat de potentie is. Bij gemeenten is er steeds meer interesse om te investeren in die groene diensten. Samen met hen gaan we daarom bruikbare tools ontwikkelen om dat ook financieel tegen elkaar af te zetten: welke investering in bomen is nodig en wat levert dat op aan groene baten? Hiermee kan dat ook goed onderbouwd uitgelegd worden aan de raad.”

Vraag vanuit de klant

Dat de interesse er is, merkte Bomenwachter Jaco Houweling bij de kwaliteitsbeoordeling van bomen langs een grote doorgaande weg in Spijkenisse. “We hebben in eerste instantie de bomen getaxeerd en de monetaire waarde bepaald volgens de gangbare taxatierichtlijnen.” Maar wat zijn deze bomen eigenlijk waard in termen van ecosysteemdiensten? “We hebben de gemeente voorgesteld om de groene baten in beeld te brengen met behulp van i-Tree. En omdat de inventarisatie al was gedaan, konden we een aantal (goed onderbouwde) aannames doen om achteraf het kroonvolume van de bomen in te schatten”, vertelt Jaco. “Daarmee hebben we de potentiële baten van de herplant doorgerekend. In eerste instantie was het doel om gewoon weer dezelfde boomsoort terug te planten. Toen we verschillende opties gingen doorrekenen, met verschillende boomsoorten waarvan we weten dat ze het op deze bodem en bij deze grondwaterstand goed doen, bleek dat de ecosysteemdiensten toenemen als je soorten mengt. Dus daar is een ander advies uitgekomen. Het mooie van dit project is dat de klant zelf met deze vraag kwam. Het onderwerp leeft, ook bij grote partijen in de wereld van de infrastructuur.”

Samen met gemeenten

Bomenwacht Nederland wil tools ontwikkelen om, vanuit het vertrekpunt van groene diensten, het bomenbestand een impuls te geven. “Samen met 5 gemeenten gaan we deze pilot aan, vertelt Ronald. “We analyseren in iedere pilotgemeente een bomenbestand van ongeveer 5000 bomen met behulp van TreeTracker. Die vergelijken we met groeimodellen van bomen. Ronald: “Deze pilot moeten we ook echt samen doen met de gemeenten, want hun input is nodig om te brainstormen. Is dit een waardevolle tool en bruikbaar in het assetmanagement? Vaak ligt de focus op aantallen bomen en de roep om het planten van méér bomen is groot. Maar het gaat om het ‘groene rendement’. Bomen zijn net zo belangrijk om in te investeren als in riolering, of kabels en leidingen. Maar dan moeten we die bomen wel de juiste uitgangssituatie geven om oud te worden. Dat willen we met de ‘Groene Motor’ bereiken.”

Potentie in beeld

”In de pilot ‘Groene Motor’ willen we rekenen met realistische modelbomen. Een punt van kritiek op i-Tree is dat het bij het berekenen van de potentie uitgaat van ideale groeiomstandigheden”, zegt Jaco. ”Met TreeTracker hebben we de afgelopen jaren een enorme database van een half miljoen bomen opgebouwd. Daarmee kunnen we voor verschillende boomsoorten analyseren hoe de groei verloopt onder goede groeiomstandigheden: welke stamdiameter, boomhoogte of kroondiameter heeft zo’n ‘modelboom’ na 10, 20, 30, 40 jaar, en zo verder?” “Als je bestaande bomen vergelijkt met die realistische modelbomen zie je welk potentieel aan groene diensten niet wordt benut”, vult Ronald aan. “Vervolgens kijken we welke mogelijkheden er zijn om die wel te benutten. Bij bomen met een gestagneerde groei kan het lonen om de groeiplaats te verbeteren. Als dat niet kan of weinig zin meer heeft, kan het advies zijn om nieuwe bomen aan te planten. Maar dan de juiste soort, op de juiste plek en met vanaf het begin een goede groeiplaatsinrichting.”