Dat de Omgevingswet in 2021 in werking treedt mag voor de Nederlandse gemeenten geen verrassing meer zijn. Maar dat wil niet zeggen dat alle gemeenten zich hier op dezelfde manier of in hetzelfde tempo op voorbereiden. Bij Bomenwacht Nederland zijn we ons al geruime tijd aan het verdiepen in deze ontwikkeling want die zal ook voor het bomenbeheer gevolgen hebben.

We waren benieuwd hoe gemeenten zich voorbereiden, en dan uiteraard bekeken door de ogen van de boombeheerder. Wordt die actief betrokken, wat verwacht die van het integrale werken onder de Omgevingswet en krijgt een boombeheerder extra tijd of personeel om te kunnen bijdragen aan de nieuwe instrumenten? Dit en meer vroegen we in een landelijke enquête zodat we een benchmark konden opstellen. Als kennispartner op gebied van bomen delen we deze informatie graag met u. We brengen ook graag de kansen voor uw organisatie in beeld in een verdiepende Kennissessie en bieden ondersteuning op maat.

Circa 10 procent van de Nederlandse gemeenten heeft deelgenomen aan dit onderzoek.
Deel 1: de kansen van integraal werken.

De Omgevingswet als dikke kans

Bij het integraal werken worden alle beleidsvelden die gaan over de fysieke ruimte betrokken, zo ook het bomenbeheer. Driekwart van de deelnemers aan het onderzoek ziet dit als dikke kans.  Eén van die gemeenten is Lansingerland. Annemarie Kok, Adviseur Groen & Spelen, licht dit toe: “Zowel politiek als ambtelijk liggen er kansen. Duidelijke kaders, minder overlap tussen beleidsvelden én het wegnemen van tegenspraak helpt mee in de besluitvorming. Er spelen altijd verschillende belangen, normen en ambities mee die we nu eerder in beeld krijgen. In het ontwerpproces verwacht ik dan ook minder discussie en ruis. Denk aan de aanleg van een fietssnelweg. Dat is aan de ene kant een gezonde en duurzame ontwikkeling, maar in de ontwerpfase zien we dat zo’n fietspad veel breder is dan een normaal fietspad. Die ruimteclaim is nadelig voor de bomen. Een dilemma waarop een integrale Omgevingsvisie ons zeker zal helpen bij het maken van keuzes.”

De helft van de gemeenten die aan het onderzoek mee deden, verwacht dat de positie van bomen binnen de gemeentelijke organisatie beter wordt. “In onze gemeente is een aparte werkgroep bezig met de implementatie van de Omgevingswet. De werkgroep bestaat uit leden van verschillende teams en afdelingen. Door de korte lijnen wordt onze inbreng gevraagd en meegenomen. Wij hebben in 2018 in de vorm van een  Groene Kaart  onze bomenverordening Omgevingswetproof gemaakt en daarbij al samengewerkt met de werkgroep Omgevingswet, juristen en een klankbordgroep met onder andere vertegenwoordigers van de lokale natuurvereniging en de historische verenigingen”, vertelt Annemarie.

Veelzijdigheid

Bomenbeheer is een veelzijdige tak van sport. Bomen zijn zoveel meer dan alleen groene aankleding van wijken en straten. In het onderzoek werd gevraagd naar de aspecten klimaatadaptatie, ecologie en biodiversiteit. Die werden door een overgrote meerderheid als kans gezien om mee te nemen onder de Omgevingswet, of als doelstelling om aan te pakken. “In onze gemeente zetten we hoog in op biodiversiteit”, aldus de Adviseur Groen & Spelen van gemeente Lansingerland. “Zo moest er bij een ruimtelijke ontwikkeling een bosplantsoenvak met ecologische waarde verdwijnen. We hebben gezocht naar mogelijkheden om die waarde in de buurt te compenseren. We hebben toen de gekapte bomen en struiken verwerkt in takkenrillen.”

Kwaliteit

Veel gemeenten zien het als een kans of uitdaging om onder de Omgevingswet de kwaliteit van het bomenbestand te laten toenemen en de digitale gegevens op orde te krijgen. “We hebben al een goed beheersysteem, maar er kan nog meer informatie uitgehaald worden die de ecologische structuren in beeld brengt”, vertelt Annemarie over de situatie in Lansingerland. “Zo hebben we in het Geografisch Informatiesysteem een kaart gemaakt van alle nectar- en drachtbomen. Willen we meer doen voor bijen en andere insecten, dan weten we waar nog gaten opgevuld moeten worden. We gebruiken data ook om verbanden te leggen, zoals tussen het percentage groen en water in een wijk. Door duidelijke afspraken in de Omgevingsvisie vast te leggen weten we welke normen in welke gebieden gelden. Met een goed digitaal systeem kunnen we dit meetbaar en inzichtelijk maken.”

Alle nectar- en drachtbomen van de gemeente zijn met GIS in kaart gebracht.

Ze besluit: “Een echte kans die door samenwerking ontstaat op gebied van digitale informatie, is dat er slimmer kan worden ingericht. Daarmee kunnen we voorkomen dat bomen, kabels en leidingen letterlijk in de knel komen, wat nu vaak gebeurt.”

We wensen Gemeente Lansingerland veel succes bij de verdere ontwikkelingen. We hopen nog veel te horen van de innovatieve en duurzame oplossingen waarbij het bomenbeheer een prominente rol speelt onder de Omgevingswet.

Over de Omgevingswet

Wat gaat er veranderen? De Omgevingswet spoort aan tot anders werken. De nadruk komt te liggen op regionale samenwerking, integraal werken en participatie. Er wordt ingezet op maatschappelijke opgaven zoals leefbaarheid, bereikbaarheid, klimaatadaptatie en energietransitie. Dit raakt alle vakgebieden in de fysieke leefomgeving, dus ook het bomenbeheer.

Wat moet er gebeuren? Per 1 januari 2021 wordt het huidige OLO (Omgevingsloket) vervangen door het DSO (Digitale Stelsel Omgevingswet). Dit is een belangrijke deadline, want ook in het nieuwe jaar moeten inwoners zonder problemen bijvoorbeeld een kapvergunning kunnen aanvragen. De huidige regels kunnen hiervoor gebruikt worden, maar ze mogen niet strijdig zijn met andere regels. Wat verandert, is dat een vergunning niet altijd nodig is. Zo hoeft er alleen voor het kappen van bepaalde bomen een vergunning te worden aangevraagd. Nu werkt al iets meer dan de helft van de gemeenten volgens dit principe. De andere gemeenten moeten hun regels hieromtrent dus aanpassen.

Naast het Omgevingsplan waarin alle juridische regels staan beschreven, en het DSO waarin al die regels verbonden zijn aan een locatie of ruimtelijke functie, vallen ook de instrumenten Omgevingsvisie en Omgevingsprogramma onder de wet. Deze hoeven nog niet per 1 januari 2021 definitief te zijn, voor de visie geldt als deadline 1 januari 2024. Toch kan het verstandig zijn om een conceptvisie op te stellen zodat je hieraan de regels voor vergunningen kunt toetsen en eventueel aanpassen.

Kennissessie

Wilt u aan de slag met de Omgevingswet? Wilt u meer horen over de impact van de wet op uw bomenbeheer? Heeft uw beleid een update nodig en wilt u dat zo opstellen dat het onder de Omgevingswet past? Heeft u vragen over integraal werken? Nodig ons uit voor een Kennissessie waarin we er meer over vertellen en specifiek naar de behoefte in uw organisatie kijken. Lees meer hierover in het informatieblad.